Κρίση και μμε στην Ελλάδα-Οι άνθρωποι των μμε αναμετρούνται με τα όνειρά τους, όπως όλη η χώρα.

Ο τυφώνας της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα στροβιλίζει ανεξέλεγκτα, ιδιαίτερα τα τελευταία δύο χρόνια, τα ελληνικά μμε. Τα θύματα είναι φυσικά οι εργαζόμενοι. Προτού όμως κάνει την εμφάνισή της η οικονομική κρίση και η βαθιά ύφεση στην οποία βυθίζεται τόσο η χώρα, όσο και η παγκόσμια οικονομία, μια άλλη κρίση είχε εμφανιστεί στο πεδίο της ενημέρωσης από τα μήντια. Η κρίση εμπιστοσύνης των αναγνωστών απέναντι σε κανάλια, εφημερίδες και περιοδικά.  Το κοινό ταύτισε το δημοσιογραφικό με το πολιτικό κατεστημένο, όχι αναίτια . Η οικονομική κρίση απλώς επέτεινε την κατηφόρα αξιοπιστίας που είχε ξεκινήσει πριν μια δεκαετία, όταν ιδρύθηκαν στην Ελλάδα τα πρώτα ιδιωτικά κανάλια.

φωτο: Σπύρος Τσακίρης

Πολλοί ισχυρίζονται πως το διαδίκτυο έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την κατρακύλα των πωλήσεων των εντύπων και της διαφημιστικής δαπάνης στα μεγάλα κανάλια. Είναι αλήθεια πως το διαδίκτυο έχει αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό την αγωνία του αναγνώστη για ενημέρωση. Αρκετές φορές η ποιότητα της παρεχόμενης πληροφορίας από το internet είναι αμφίβολη. Όπως είναι αλήθεια πως τα portals,  τα sites και τα blogs λειτουργούν με  συντάκτες ανασφάλιστους, απλήρωτους ή κακοπληρωμένους, αποκομίζοντας τεράστια κέρδη με ελάχιστα έξοδα. Όμως,  ο ηλεκτρονικός τύπος   κέρδισε έδαφος έναντι των κυρίαρχων μμε, ακριβώς γιατί υπήρξε  έλλειμμα ενημέρωσης. Η απαξίωση της ενημέρωσης, της ελευθεροτυπίας και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας είχε σαν αποτέλεσμα να μετατραπούν οι εργαζόμενοι  σε αναλώσιμα υλικά στα χέρια του εκάστοτε εκδότη. ‘Η καλύτερα του εκάστοτε επιχειρηματία, μιας και στην Ελλάδα τα μμε είναι στα χέρια επιχειρηματιών, εφοπλιστών, εργολάβων δημοσίων έργων κλπ που διαπλέκονται με την εκάστοτε εξουσία, κι όχι παραδοσιακών εκδοτών.

Η οικονομική κρίση και η βαθιά ύφεση στη χώρα,  έγινε η καλύτερη αφορμή  για να ξεμπερδεύουν οι ιδιοκτήτες των μμε με τους εργαζόμενους.  Εφάρμοσαν το μνημόνιο της χώρας, στις ίδιες τους τις επιχειρήσεις, παραβιάζοντας εργασιακά δικαιώματα. Είτε άρχισαν να οδηγούν τις  επιχειρήσεις τους στην πτώχευση, είτε κάνοντας χρήση ευεργετικών για τους ίδιους νόμους αλλά  δυσμενείς για τους εργαζόμενους, είτε εκβιάζοντας με «λουκέτο» της επιχείρησης .  Μεταξύ των όπλων τους  είναι, όπως ήταν πάντα: ο εκβιασμός απόλυσης  αν δεν δεχόταν ο εργαζόμενος να υπογράψει ατομική σύμβαση εργασίας αντί της συλλογικής που καθορίζει το σωματείο (ΕΣΗΕΑ), η σημαντική μείωση μισθού, η εκ περιτροπής εργασία και η μετάβαση σε καθεστώς ανασφάλιστης εργασίας με σύμβαση έργου  και πληρωμή με δελτίο παροχής υπηρεσιών.

Εργαζόμενοι που εργάζονταν επί χρόνια σε κάποιο μέσο, είδαν αργά η γρήγορα το χαρτί της απόλυσής τους ή εξαναγκάστηκαν σε εθελουσία έξοδο. Άλλα μέσα έκλεισαν και άλλα είναι σε καθεστώς πριν την πτώχευση. Εργαζόμενοι απλήρωτοι τόσο από τα δεδουλευμένα τους, όσο και από τις αποζημιώσεις τους. Η ανεργία στον κλάδο στα ύψη. Κυρίως  «χτυπήθηκαν» τα έντυπα μέσα και αργότερα τα κανάλια.

Τον περασμένο Μάιο, η αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ Νανά Νταουντάκη έδωσε στη δημοσιότητα  ενώπιον της Γενικής συνέλευσης των δημοσιογράφων, στοιχεία σύμφωνα με τα οποία: 631 είναι οι άνεργοι – μέλη της Ένωσης, εκτός όσων βρίσκονται σε απεργία ή επίσχεση εργασίας, ή ακόμη δεν είναι μέλη της Ένωσης. Από αυτούς, το 54,20 % των απολυμένων προέρχονται από εφημερίδες, το 22,66% από τηλεόραση, το 10,30 % από ραδιόφωνο.  Το 78,07 % των απολυμένων (δηλαδή 8 στους 10) είναι ηλικίας 30-50 ετών, το 20,44% βρίσκονται στην ηλικία προ της συνταξιοδότησης 50-60 ετών.

Υπολογίζεται πάντως πως μόνο τον τελευταίο χρόνο 1300 άνθρωποι έχουν χάσει την εργασία τους  από τα ελληνικά μμε και κυρίως από τις εταιρίες MEGA, ΑΝΤΕΝΝΑ, Ναυτεμπορική, ΙΜΑΚΟ, ΔΟΛ, ΠΗΓΑΣΟΣ, Καθημερινή, Αττικές Εκδόσεις, ΕΡΤ. Και ακόμη 1600 παραμένουν απλήρωτοι και επισφαλείς από τις εφημερίδες Ελευθεροτυπία και Απογευματινή και τον τηλεοπτικό σταθμό Alter.

Όλα άρχισαν όταν έκλεισε η εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος», ένα πολύ ισχυρό οικονομικά εκδοτικό συγκρότημα, ιδιοκτησίας επίσης ισχυρών οικονομικά ανθρώπων, του ζεύγους Αγγελοπούλου. Μάλιστα η κα. Αγγελοπούλου ήταν η πρόεδρος των Ολυμπιακών αγώνων 2004 της Αθήνας. Εκατοντάδες άνθρωποι βρέθηκαν στο δρόμο σε μια εποχή που μόλις άρχιζε να διαφαίνεται η παγκόσμια κρίση. Ακολούθησε η 60χρονη εφημερίδα  «Απογευματινή» με 130 εργαζόμενους χωρίς τις αποζημιώσεις τους  και τρεις ακόμη αθλητικές εφημερίδες. Και πριν λίγους μήνες η εφημερίδα «Αγγελιοφόρος», ενώ σε δεινή θέση με κίνδυνο κατάρρευσης είναι και η «Μακεδονία»

Στη συνέχεια έχουμε τις δραματικές περιπτώσεις μέσων όπως η  'Ελευθεροτυπία' και το 'ALTER' που σταμάτησε η λειτουργία τους λόγω οικονομικών προβλημάτων.

Το ALTER σταμάτησε να εκπέμπει, αφού για αρκετό καιρό πριν οι εργαζόμενοι κατέλαβαν τα στούντιο κι έδωσαν βήμα σε πολλούς κλάδους εργαζομένων που απεργούσαν, όπως οι χαλυβουργοί και οι εκπαιδευτικοί. Θέματα μεγάλα που αποσιώπησαν τα υπόλοιπα ελληνικά μμε.  650 εργαζόμενοι βρίσκονται στο δρόμο λόγω ενός ανάλγητου επιχειρηματία, αφερέγγυου απέναντι όχι μόνο στους εργαζόμενους, αλλά και στο ελληνικό δημόσιο, ο οποίος πότε συλλαμβάνεται για χρέη, πότε αφήνεται ελεύθερος.

Η διακοπή κυκλοφορίας της «Ελευθεροτυπίας» αποτέλεσε πλήγμα στη δυνατότητα να έχει ενημέρωση και φωνή η κοινωνία, αφού επρόκειτο για μία έγκριτη εφημερίδα, η μόνη αντι-μνημονιακή, που χαρακτηριζόταν «όαση» μες την έρημο του ελληνικού τύπου λόγω της ανεξαρτησίας της. Έτσι, 850 εργαζόμενοι είναι απλήρωτοι εδώ κι ένα χρόνο, όμηροι της ελληνικής νομοθεσίας και της ιδιοκτησίας. Οι εργαζόμενοι μέσα στην πολύμηνη απεργία τους κατάφεραν κι έβγαλαν έξι απεργιακά φύλλα που πραγματικά ξεπούλησαν και συνεχίζουν να δίνουν έναν τεράστιο αγώνα.

Είναι φανερό λοιπόν πως μόνο στις δύο εφημερίδες, «Ελευθεροτυπία» και «Απογευματινή» και στον τηλεοπτικό σταθμό ALTER, υπάρχουν πάνω από 1600 εργαζόμενοι που είναι μετέωροι, χωρίς αποζημιώσεις, χωρίς να έχουν βρει άλλη δουλειά, χωρίς άλλα εισοδήματα. Ο καιρός περνά πολύ δύσκολα γι’ αυτούς μόνο με τα επιδόματα επίσχεσης κι ανεργίας, κι όταν τελειώσουν και αυτά, ένας Θεός ξέρει τι θα απογίνουν. Κάποιοι έχουν στραφεί ήδη σε εντελώς διαφορετικό είδος εργασίας, άλλοι ενισχύονται από το οικογενειακό περιβάλλον τους μέχρι να δουν τι θα γίνει.

Υπάρχουν δημοσιογράφοι που τους έκοψαν το ρεύμα, που κινδυνεύουν να χάσουν τα σπίτια τους εάν δεν πληρώσουν το δάνειο, που πουλάνε το αυτοκίνητό τους για να επιβιώσουν οι ίδιοι και τα παιδιά τους. Ακριβώς όπως συμβαίνει στην υπόλοιπη ελληνική κοινωνία. Εξαθλίωση κι απόγνωση. Κάποιοι περιμένουν κι ελπίζουν να αλλάξει η κατάσταση ενώ άλλοι κάνουν σχέδια για συλλογικότητες εργαζομένων στα μμε. Δυστυχώς αρκετοί  υποφέρουν ήδη από κατάθλιψη. Έχει γίνει γνωστό πως οι γιατροί του ταμείου γράφουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα σε αρκετούς συναδέλφους. Πριν λίγους μήνες, έπεσε σαν βόμβα η είδηση της αυτοκτονίας δημοσιογράφου, συμβασιούχου στο κρατικό κανάλι (ΕΡΤ), όταν έμαθε πως δεν θα ανανέωναν τη σύμβασή του.

Το πρόβλημα της ανεργίας έχει ενταθεί. Αυτό το καλοκαίρι ολόκληρος ο κλάδος της ενημέρωσης στην Ελλάδα μοιάζει με βομβαρδισμένο τοπίο. Όσες εφημερίδες δεν έκλεισαν, φυτοζωούν. Υπάρχει βέβαια μπαράζ απολύσεων. Άλλα μέσα περιμένουν την υπαγωγή στο περίφημο άρθρο 99, το οποίο διασώζει την περιουσία τους, αλλά «κουρεύει» μέχρι και 75% τα οφειλόμενα στους εργαζόμενους. Τα περιοδικά καταρρέουν. Οι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί απολύουν συνεχώς κόσμο και μειώνουν το πρόγραμμά τους, ευτελίζοντας το εντελώς. Οι περικοπές μισθών είναι πλέον καθεστώς λόγω των οξύτατων ταμειακών προβλημάτων, για τα οποία φυσικά δεν ευθύνονται οι εργαζόμενοι, αλλά οι επιλογές των ιδιοκτητών τα προηγούμενα χρόνια. Η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων συνεχίζεται σχεδόν αδιαμαρτύρητα. Οι ατομικές συμβάσεις πολλαπλασιάζονται καθημερινά, μπροστά στο φόβο της ανεργίας. Η μερική απασχόληση, λίγες ώρες εργασίας για ακόμη λιγότερα ευρώ, δίνει και παίρνει. Όπλα αγώνα όπως οι απεργίες κηρύσσονται από τα δικαστήρια παράνομες και καταχρηστικές. Οι υποθέσεις των εργατικών διαφορών καθυστερούν πάρα πολύ από τα ελληνικά δικαστήρια. Η αβεβαιότητα των ανθρώπων συνεχίζεται.

 Και μέσα σε όλα αυτά,  τα χρέη των εκδοτών προς τα ασφαλιστικά ταμεία των εργαζομένων στον Τύπο είναι τεράστια. Το μέχρι χθες κραταιό Ταμείο χορήγησης επικουρικής σύνταξης, εφάπαξ και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης για τους ασφαλισμένους δημοσιογράφους και διοικητικούς στον χώρο των ΜΜΕ βρίσκεται αντιμέτωπο με τον κίνδυνο της κατάρρευσης και της πτώχευσης.

Θα πρέπει να τονίσω πως η κρίση στα ελληνικά μμε είναι και κρίση της ενημέρωσης και της ελευθεροτυπίας.  Από την αυτό-λογοκρισία μέχρι την αποσιώπηση, τη διαστρέβλωση και την παραποίηση της πληροφορίας, το πρόβλημα  αιωρείται σαν κακό φάντασμα πάνω από την ενημέρωση και το δημόσιο λόγο. Ακόμη και σε κερδοφόρα μέσα, απολύθηκαν η εξαναγκάστηκαν σε παραίτηση αριστεροί δημοσιογράφοι ή ευσυνείδητοι επαγγελματίες που παρέκκλιναν της κεντρικής γραμμής του εντύπου (κυρίως στα θέματα της κρίσης, του ΔΝΤ και των πολιτικών που εφαρμόστηκαν).  Στην πλειοψηφία των μέσων ακούς πάντα τα ίδια, λες κι οι ειδήσεις γράφτηκαν με καρμπόν σε κάποιο σκοτεινό γραφείο. Ιδιαίτερα τα δύο τελευταία χρόνια είχαμε μια τέτοια κρίση ενημέρωσης, που θα την έλεγα τραγική. Τα μμε όφειλαν να ενημερώνουν πολύπλευρα τους πολίτες για την κρίση, διότι  διακυβεύεται το μέλλον τους, η ζωή τους η ίδια. Αντί αυτού, επέλεξαν τους μονόδρομους, την τρομοκράτηση, τα διατάγματα, την προπαγάνδα.  Υπάρχει σχετικό ρεπορτάζ που έκανε το Al Jazeera για τα ελληνικά μμε, όπου τονίζεται πως η Τρόικα ελέγχει πλήρως τα ελληνικά μμε.  Υπάρχουν δεκάδες άρθρα για την χειραγώγηση από τα μεγάλα μήντια στην Ελλάδα. Υπάρχει και εκφρασμένη οργή των πολιτών.  Όλοι βλέπουν πλέον τα προβλήματα. Κι όλοι καταλαβαίνουν πως όσο οι εργαζόμενοι απολύονται και όσο ο τύπος στην Ελλάδα συρρικνώνεται,  τόσο πιο αποτελεσματικά μπορούν να τον ελέγχουν τα κέντρα εξουσίας.

 Όσο για τους εργαζόμενους, ξέρουν όλοι πως ο φοβισμένος εργαζόμενος αποδέχεται μοιρολατρικά τη χειραγώγηση και τη φτήνια .Ανάμεσα στο φόβο τους για το μέλλον τους και τον εκφυλισμό του τύπου, η εμπειρία και η εντιμότητα που υπάρχουν, φαίνεται να πηγαίνει χαμένη.  Και οι όποιες υγιείς δυνάμεις της ενημέρωσης απενεργοποιούνται.  Κι ένα αίσθημα ταπείνωσης έχει κυριεύσει πολλούς αξιοπρεπείς εργαζόμενους που έχουν ήδη έρθει αντιμέτωποι με τη μοναξιά τους.

Μπρος στην επερχόμενη καταστροφή, οι άνθρωποι που παράγουν την είδηση, την πληροφορία, την ενημέρωση, φάνηκαν ανέτοιμοι.  Έκπληκτοι μπρος στη νέα πραγματικότητα, απεγνωσμένοι, χωρίς κουράγιο, ακόμη και απρόθυμοι να αγωνιστούν. Δεν έχουν ακόμη συντονιστεί όλοι μαζί για το πώς θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα ή το πώς θα αναζητήσουν λύσεις. Και το καλοκαίρι στην Ελλάδα σίγουρα δεν βοηθάει, υπάρχει σκόρπισμα δυνάμεων. Μικρές αναλαμπές μέσα σε αυτή τη μουντή πραγματικότητα είναι η αναζήτηση τρόπων διεξόδου με αυτό -οργανωμένα συλλογικά εγχειρήματα στο χώρο των μμε. Λιγοστές οι προσπάθειες δημοσιογράφων να πάρουν την ενημέρωση και κατά συνέπεια τη ζωή τους στα χέρια τους, δημιουργώντας εναλλακτικούς πόλους ενημέρωσης. Το ηλεκτρονικό μέσο Alterthess είναι μία τέτοια προσπάθεια – συνεταιρισμός αυτοδιαχειριζόμενος από τους συντάκτες και τεχνικούς. Λϊγοι απολυμένοι δημοσιογράφοι της Ελευθεροτυπίας μαζί με άλλους άνεργους συναδέλφους σχεδιάζουν νέο φύλλο υπό μορφή συνεταιρισμού. Και οι απλήρωτοι εργαζόμενοι που παραμένουν στην Ελευθεροτυπία συζητούν για έναν συνεταιρισμό που θα μπορέσει να εκδώσει και πάλι την εφημερίδα ως Ελευθεροτυπία των εργαζομένων.

Οι άνθρωποι των μμε αναμετρούνται με τα όνειρά τους, όπως όλη η χώρα.

copyright Dina Batzia

.